Η σιωπηλή επανάσταση
(Das schweigende Klassenzimmer/ The Silent Revolution)
του Λαρς Κράουμε
Με τους Λέοναρντ Σάιχερ, Γιόνας Ντάσλερ, Λένα Κλένκε
Παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2018
Πανελλήνια πρεμιέρα στις Νύχτες Πρεμιέρας 2018
Μερικές φορές η σιωπή είναι η πιο δυνατή αντίσταση
Διάρκεια: 111’
Ημερομηνία κυκλοφορίας: 29 Νοεμβρίου στους κινηματογράφους
Έξι μαθητές αποφασίζουν να δείξουν την αλληλεγγύη τους στα θύματα μιας εξέγερσης στην Ουγγαρία το 1956, τηρώντας ενός λεπτού σιγή κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος.
Βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα και τα απομνημονεύματα του Ντίτριχ Γκάρστκα. Ένα συγκινητικό κεφάλαιο της μεταπολεμικής Γερμανίας.
ΣΥΝΟΨΗ
Βρισκόμαστε στο 1956. Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης σε κινηματογράφο του Δυτικού Βερολίνου, ο Τέο και ο Κουρτ, μαθητές λυκείου και φίλοι, παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα εικόνες από τα τραγικά γεγονότα, που ακολούθησαν μετά την ουγγρική εξέγερση στη Βουδαπέστη. Επιστρέφοντας στη γενέτειρά τους, την πόλη Στάλινσταντ, στην Ανατολική Γερμανία, αποφασίζουν αυθόρμητα να κρατήσουν ενός λεπτού σιγή κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος, ως ένδειξη αλληλεγγύης προς τα θύματα της εξέγερσης. Η ενέργειά τους αυτή, όμως, προκαλεί πολύ μεγαλύτερη αναταραχή από την αναμενόμενη. Αρχικά, ο καθηγητής τους προσπαθεί να κατευνάσει τα πνεύματα και να δικαιολογήσει τη συμπεριφορά των μαθητών του ως καπρίτσιο της ηλικίας τους. Οι μαθητές, όμως, τελικά δεν αργούν να γίνουν αντικείμενα εκμετάλλευσης των πολιτικών μηχανισμών της νεοσύστατης χώρας. Ο Υπουργός Παιδείας της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας καταδικάζει την κίνηση ως ξεκάθαρα αντεπαναστατική και απαιτεί να βρεθεί και να κατονομαστεί ο υποκινητής, εκείνος που ηγείται αυτής της στάσης, μέσα σε μια βδομάδα. Οι μαθητές, όμως, αποφασίζουν να μείνουν ενωμένοι, να μην γίνουν «καρφιά». Αυτή τους η απόφαση θα αλλάξει τη ζωή τους για πάντα…
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ
- Τι σας ώθησε να αφηγηθείτε αυτό το κεφάλαιο στην ιστορία της Ανατολικής Γερμανίας;
Την εποχή που άρχισα να δείχνω ενδιαφέρον για το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ντίτριχ Γκάρστκα δούλευα ήδη για την πρώτη μου ταινία, την «Υπόθεση Φριτς Μπάουερ». Βρισκόμουν σε άλλο μονοπάτι στο να απαντήσω στην ερώτηση, πώς ήταν να ζει κάποιος στη Γερμανία μετά την πτώση του Τρίτου Ράιχ. Βασικά, και οι δύο ταινίες προσπαθούν να απαντήσουν στο ερώτημα πώς μπορούσε να συνεχίζει να κυλά η ζωή σε αυτήν την βαθιά διαταραγμένη χώρα. Πώς η Γερμανία προσπαθούσε να βρει έναν νέο δρόμο από ένα άθλιο παρελθόν σε ένα νέο μέλλον. Η Ανατολική Γερμανία ως κράτος και ως κοινωνία αποτελούσε το ένα μονοπάτι και η Δυτική Γερμανία το άλλο. Και οι δύο προσπάθειες ήταν πολύ δύσκολες. Αυτό προσπάθησα να αποδώσω στις δύο ταινίες μου.
- Πώς θα περιγράφατε το κοινωνικό κλίμα μέσα στο οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα στην ταινία;
Πρέπει να έχουμε πάντοτε υπόψιν μας πως η ταινία λαμβάνει χώρα στην πόλη Στάλινσταντ το 1956. Αυτό σημαίνει πως το Τείχος δεν είχε χτιστεί ακόμα. Και για πολύ κόσμο υπήρχε η πίστη και η ελπίδα πως ο σοσιαλισμός ήταν μια ανώτερη μορφή κοινωνίας σε σχέση με τον καπιταλισμό. Δεν θέλαμε με τίποτα η ταινία να παρουσιάζει στερεοτυπικά την Ανατολική Γερμανία με γκρίζα χρώματα. Για αυτόν το λόγο αποφασίσαμε να μεταφέρουμε τη δράση από το Στόρκοου στο Στάλινσταντ, τη σημερινή πόλη Άιζενχούτενσταντ. Το 1956 η συγκεκριμένη ήταν μια πόλη – μοντέλο γενναιόδωρα σχεδιασμένη ως μια πόλη των εργαζομένων η οποία περιέβαλε τα χαλυβουργεία και προσέφερε στους κατοίκους της ανέσεις που μόνο να ονειρευτούν θα μπορούσαν όσοι ζούσαν πχ στην αντίστοιχη βιομηχανική περιοχή Ρουρ, στη Δυτική Γερμανία. Αυτό όμως που ήταν το ίδιο σε Ανατολική και Δυτική Γερμανία ήταν η σιωπή σχετικά με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και οι ειδικές σχέσεις των γονέων πολλών κατοίκων με το ναζιστικό καθεστώς. Η αδυναμία τους να ασχοληθούν με τη δική τους ιστορία, διαμορφώνει και τους ανθρώπους στους οποίους αναφέρεται η ταινία, εννοείται.
- Κατά τη γνώμη σας, τι επίδραση είχε η εξέγερση της Ουγγαρίας στην Ανατολική και τι επίδραση στη Δυτική Γερμανία;
Η εξέγερση της Ουγγαρίας έγινε εφικτή εξαιτίας του γεγονότος ότι ο Χρούστσεφ άλλαξε την πολιτική κατεύθυνση της Σοβιετικής Ένωσης μετά το πέρας της κυβέρνησης τρόμου του Στάλιν. Αρχικά στην Πολωνία κι έπειτα στην Ουγγαρία, πολύς κόσμος πήρε θάρρος για να απαιτήσεις περισσότερη ελευθερία και δικαιώματα. Αλλά η προθυμία των Ρώσων να χαλαρώσουν τα ηνία δεν πήγε και τόσο καλά τελικά. Η Δύση χρησιμοποίησε την εξέγερση στην Ουγγαρία για δικούς της προπαγανδιστικούς λόγους. Η Ανατολή προσπάθησε να περιορίσει τη ζημιά με τη δική της προπαγάνδα. Όπως και να έχει, η εξέγερση ήταν πολύ πιο σημαντική για τους ανθρώπους που ζούσαν στο Ανατολικό μπλοκ σε σχέση με τους παρατηρητές από τη Δύση. Την ίδια χρονιά η Δύση είχε να αντιμετωπίσει την κρίση στη διώρυγα του Σουέζ κι άλλα πολιτικά συμβάντα τα οποία ήταν πιο σημαντικά για εκείνην.
- Πώς αντιμετωπίζετε την ιστορία ως σκηνοθέτης;
Για μένα, το να γυρίζω μια ιστορική ταινία, είναι κάτι πολύ απολαυστικό, επειδή μου δίνεται η δυνατότητα να διαμορφώσω όλο τον κόσμο. Όταν κάνεις μια ταινία με σύγχρονο σκηνικό, έχεις να αντιμετωπίσεις το άθλιο παρόν. Θα πρέπει να έχεις έναν πορτοκαλί κάδο σκουπιδιών, ένα άσχημο αστικό λεωφορείο ή ανθρώπους που φοράνε πολύχρωμα αδιάβροχα. Το να κινηματογραφείς σε αυτήν την περίπτωση είναι απίθανο, αλλά η συγγραφή του σεναρίου είναι κόλαση.
- Πόση μυθοπλασία αντέχει μια ιστορική ταινία πριν καταντήσει εντελώς ψεύτικη;
Δεν υπάρχει τρόπος να απαντηθεί γενικά η συγκεκριμένη ερώτηση. Αν γυρίζεις κάτι σαν τον Ρομπέν των Δασών, που είναι ιστορικό πρόσωπο, η μυθοπλασία είναι το καλύτερο που μπορείς να επιλέξεις για να τον παρουσιάσεις. Αν όμως είναι να γυρίσεις μια ταινία για τη Δίκη της Νυρεμβέργης, καλό είναι να αποφευχθεί όσο το δυνατόν η μυθοπλασία. Όπως και να ‘χει πρέπει να σου επιτρέπεται ως δημιουργός να δραματοποιείς κάποια γεγονότα, διαφορετικά δεν θα καταφέρεις να γυρίσεις μια ταινία με το απαραίτητο σασπένς. Το ίδιο ισχύει και στη λογοτεχνία. Εννοείται πως όταν γράφει κάποιος ένα βιβλίο στο οποίο αναφέρονται μέσα στην πλοκή ιστορικά γεγονότα του επιτρέπονται ελευθερίες, που δεν έχει ιστορικός, ο οποίος καταγράφει τεκμηριωμένα σε ένα βιβλίο μια συγκεκριμένη ιστορία ως συμβάν.
- Αρκετοί από τους ενήλικες ηθοποιούς που συμμετέχουν στην ταινία γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Ήταν αυτό ένας παράγοντας για να τους επιλέξετε;
Αυτό ήταν μια ιδέα της Νέσι Νέσλαουερ, της υπεύθυνης κάστινγκ για την ταινία. Όσοι ηθοποιοί υποδύονται γονείς και καθηγητές προέρχονται από την Ανατολική Γερμανία. Εξαίρεση αποτελεί ο Μπούρχαρτ Κλάουσνερ, ο οποίος υποδύεται τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας. Αλλά πχ ο Γιόρντις Τρίμπελ και ο Μαχ Χοπ υποδύονται χαρακτήρες τους οποίους ζωντανεύουν χρησιμοποιώντας προσωπικές μνήμες από τη δική τους, την προσωπική παιδική ηλικία.
Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΗΣ ΟΥΓΓΑΡΙΑΣ ΤΟ 1956
Στις 22 Οκτωβρίου του 1956, φοιτητές του Πολυτεχνείου της Βουδαπέστης συνέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή μέσω της οποίας απαιτούσαν ελευθερία του τύπου, ελευθερία της έκφρασης, εθνική ανεξαρτησία, ελεύθερες εκλογές και απομάκρυνση της ρωσικής παρουσίας από τη χώρα. Στις αρχικά μη βίαιες διαμαρτυρίες στις 23 Οκτωβρίου 1956, κυβερνητικές δυνάμεις άνοιξαν πυρ εναντίον των διαδηλωτών, γεγονός που οδήγησε σε οργή και διαμαρτυρία σε όλη τη χώρα. Την 1η του Νοέμβρη του 1956, μετά από μια σειρά συνεχόμενων διαδηλώσεων, ο ρεφορμιστής πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Ίμρε Νάγκι, ανακήρυξε την ουδετερότητα της Ουγγαρίας και την αποχώρησή της από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας προκάλεσε την αντίδραση της Σοβιετικής Ένωσης. Από τις 4 Νοεμβρίου κι έπειτα, στρατιώτες της Σοβιετικής Ένωσης κατέπνιξαν την εξέγερση. 2.500 Ούγγροι σκοτώθηκαν κι άλλες 200 χιλιάδες εξορίστηκαν. Η Εξέγερση της Ουγγαρίας καταδικάστηκε ως αντεπαναστατική σε όλες τις χώρες που βρίσκονταν κάτω από τη σοβιετική επιρροή.
SHORT BIO ΚΡΑΟΥΜΕ
Ο Γερμανός Lars Kraume γεννήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 1973 σε ένα προάστιο του Τουρίνου, στην Ιταλία. Μεγάλωσε όμως στην Φρανκφούρτη, στη Γερμανία. Αφού τελείωσε την προβλεπόμενη υποχρεωτική εκπαίδευση, ο Κράουμε εργάστηκε σε διαφημιστική εταιρία αλλά και ως freelance φωτογράφος. Στη συνέχεια αποφάσισε να σπουδάσει στη Γερμανική Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (Deutsche Film- and Fernsehakademie, dffb) στο Βερολίνο από το 1994 έως το 1998. Το κινηματογραφικό του ντεμπούτο το έκανε το 2001 με την ταινία «Viktor Vogel – Commercial Man». Η πρώτη του ταινία, που πήρε διανομή για την Ελλάδα, ήταν η έκτη μεγάλου μήκους της καριέρας του. Ήταν η ταινία «Υπόθεση Φριτς Μπάουερ» (Der Staat gegen Fritz Bauer) η οποία αν και έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Λοκάρνο, τον Αύγουστο του 2015, προβλήθηκε στη χώρα μας τον Ιανουάριο του 2017. Ο Κράουμε έχει ασχοληθεί πολύ και με την τηλεόραση, γυρίζοντας πολλά επεισόδια για τη θρυλική γερμανική σειρά «Tatort», κάτι σαν την ελληνική «Ανατομία ενός εγκλήματος». Η «Σιωπηλή επανάσταση» είναι η όγδοη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί.
